Mevlânâ
Mevlânâ Celâleddin Rumî. Büyük Türk düşünürü; Mevlevîlik tarikatının kurucusu. 1207’de Horasan’ın Belh şehrinde doğdu, 1273’te Konya’da öldü. Mesnevi si ve Divan-ı Kebîr i ile Türk tasavvuf edebiyatında ölümsüzleşti.
Mevlânâ, büyük bir İslâm müderrisiydi. Hayatım kökünden değiştiren olay, 1244‘te * Konya’da, tasavvuf dünyasının ulu kişilerinden Tebriz’li Şems ile tanışmasıyla moy dana geldi. Mevlânâ, bu karşılaşmadan sonra medreseyi de, öğrencilerini de bırakıp Şems ile bitmez tükenmez bir sohbete daldı. Bu durum, Mevlâna’nın öğrencilerini kıskandırdı, Şems’i uzaklaştırdılar. Fakat o, daha perişan hale geldi, öğrenci ve dervişleriyle eskisi kadar da konuşmadı. Şems’i güçlükle bularak Konya’ya getirdiler, fakat yine rahat bırakmayıp bir söylentiye göre öldürdüler. Mevlânâ, Şems’i kendinde bularak ünlü şiirlerini yazdı; ayrıca musiki ve semâ ile uğraştı. Yazdıklarında Şems ile kendini aynı İnsan olarak görüyordu. «Varlıkta birlik» felsefesinin tabiî bir sonucu olan bu görüş, İslâm düşüncesinde çığır açmıştır.
Hacı Bektaşi Veli
Türk mutasavvufu, 1209-1270 yıllan arasında yaşadığı sanılıyor. Bektaşi tarikatının kurucusudur. Türkiye’de bu tarikatda, diğerleri gibi, 1924’te çıkartılan bir kanunla kapatılmıştır.
Hacı Bektaş, Horasan’lı bir türk ailesindendir. Moğolların baskısından kurtulmak için yurdundan ayrılmış, Hicaz’a gidip hacı olduktan sonra Anadolu’ya gelmiş, Nevşehir’in bugün Hacı Bektaş denilen Karahöyük köyüne yerleşmiştir. Şurada, Baba Ishak isimli bir şeyhin müridi oldu. Selçuklu Sultanına karşı ayaklanan Baba İshak’ın öldürülmesinden sonra Bektaşîliği yaymaya başladı. Hacı Bektaş pek çok taraftar buldu ve çağında büyük ilgi uyandıran bir bilgin ve din adamı olarak ün yaptı. Bu tarikat, Os-malı imparatorluğunda yayıldıktan sonra Hacı Bektaş’ı, ilk Osmanlı hükümdarlarıyla çağdaş sayan söylentiler çıktı. Bektaşi geleneğine göre Hacı Bektaş, Orhan Gazi zamanında Yeniçeri ocağına dua etmiş. Yeniçeriler tarafından pir sayılmıştır. Fakat bu doğru değildir, zira Hacı Bektaş, Yeniçeri ocağının kuruluşundan 90 yıl önce ölmüştür.
Gandhi
Mohandas Kramşand Gandhi veya Mahatma Gandhi, Hindistan’ın millî kahramanı ve dinî lideridir. 1869’da Porbandar’da (Hindistan) doğdu, 1948’de Yeni Delhi’de (Hindistan) öldü.
Hindistan’ın bağımsızlığa kavuşmasında büyük rolü oldu. Gandhi’nin takma adı «Mahatma» nın anlamı «Büyük ruh» tur. Gandhi zengin ve kültürlü bir Hint’li ailenin çocuğuydu. Meslek olarak avukatlığı seçti ve bu sıfatla Güney Afrika’ya sürülmüş yüzbinlerce Hint’linin, sonra da Ingiliz egemenliğine karşı tüm Hint halkının haklarını savunmayı üzerine aldı. Ingiliz yönetimine karşı pasif bir direnişe geçen Mahatma Gandhi, bir deri bir kemik kalıncaya kadar açlık grevi yaptı, trenleri durdurmak için kendisini destekleyenlerle birlikte demiryollarına yattı. Onun, önderlik ettiği azimli mücadele, 1947’de meyvesini verdi ve Hindistan’ın bağımsızlığı ilân edildi. Gandhi, 1948’de geri kafalı bir brahman tarafından öldürülünce bütün Hindistan halkı onun ardından ağladı.
